POŻEGNAĆ NIEPRZYWITANYCH - Dzień Dziecka Utraconego

POŻEGNAĆ NIEPRZYWITANYCH – Dzień Dziecka Utraconego

„Najważniejszym i pierwszym krokiem w procesie żałoby jest uznanie, że strata rzeczywiście miała miejsce – i że ma ona znaczenie. W przypadku śmierci dziecka nienarodzonego ten etap może być szczególnie trudny, ponieważ brak nam kulturowych ram przeżywania takiej żałoby. Nie istnieje wypracowany rytuał czy społecznie akceptowany sposób jej przechodzenia, który pomagałby symbolicznie domknąć to bolesne doświadczenie” – zauważa Wojciech Szychowski w książce Pożegnać nieprzywitanych.

Obchody Dnia Dziecka Utraconego stanowią wyraz solidarności z rodzicami, którzy doświadczyli straty dziecka w czasie ciąży lub tuż po narodzinach. Data 15 października nie została wybrana przypadkowo – przypada na 288. dzień roku, co symbolicznie odnosi się do przeciętnego czasu trwania ciąży.

Celem tego dnia jest nie tylko upamiętnienie zmarłych dzieci, ale także okazanie wsparcia rodzinom przeżywającym żałobę i pomoc w procesie godzenia się ze stratą. Niestety, temat poronienia wciąż pozostaje społecznie trudny, często owiany milczeniem. Dlatego tak istotne jest budowanie świadomości na temat możliwości wsparcia, jakie mogą otrzymać osieroceni rodzice.

Jako Katolicki Ośrodek Adopcyjny przy Caritas Diecezji Radomskiej chcemy zatrzymać się w tym dniu szczególnie, razem z tymi, którzy doświadczyli straty dziecka.

Jak zauważa Aleksandra Kłos-Skrzypczak w artykule Utrata dziecka w okresie prenatalnym. Aspekt społeczno-moralny:
„Trudno łączyć kobiecość i macierzyństwo w świecie pełnym sprzeczności, w którym z jednej strony promuje się rozwiązania proaborcyjne, a z drugiej prowadzi nieustanną walkę o potwierdzenie prawdziwości swoich przeżyć w momencie poronienia”.

Rodzice często nie znajdują w swoim otoczeniu przestrzeni do przeżywania żałoby, a bliscy – niepewni, jak się zachować – nierzadko milczą. Dlatego warto zrozumieć mechanizmy psychiczne towarzyszące osobom w żałobie, by móc odpowiedzialnie i empatycznie im towarzyszyć.

Źródło:
A. Kłos-Skrzypczak, Utrata dziecka w okresie prenatalnym. Aspekt społeczno-moralny, „Teologia i Moralność”, Vol. 18 (2023), nr 2 (34), s. 115.

Poronienie i utrata okołoporodowa – jakie emocje towarzyszą rodzicom?

Emocje kobiet

Utrata dziecka, niezależnie od momentu trwania ciąży, jest wydarzeniem nagłym, bolesnym i często odbieranym jako bezsensowne. Każda kobieta przeżywa taką stratę w indywidualny sposób, jednak można wyróżnić najczęstsze reakcje emocjonalne:

Żal i smutek – utrata dziecka często prowadzi do głębokiego smutku i rozpaczy, które mogą utrzymywać się przez długi czas.
Poczucie winy – wiele kobiet zastanawia się, czy mogły zrobić coś inaczej, by zapobiec poronieniu.
Lęk i niepewność – po stracie pojawiają się obawy dotyczące przyszłych ciąż i strach przed ponownym doświadczeniem utraty.
Izolacja – matki często czują się osamotnione w swoim bólu. Trudno jest im rozmawiać o swoich emocjach, a bliscy nierzadko nie wiedzą, jak okazać wsparcie. W konsekwencji rodzice przeżywają tragedię w samotności.
Problemy w relacjach – różnice w sposobach przeżywania żałoby mogą prowadzić do napięć i nieporozumień między partnerami.
Inne emocje – złość, poczucie niesprawiedliwości i krzywdy, tęsknota, bezradność, poczucie pustki czy bezsilności.

Emocje mężczyzn

Strata dziecka dotyczy również ojców, którzy ciążę przeżywają na swój sposób. Typowe reakcje to: rozczarowanie, poczucie winy, frustracja, lęk, a czasem objawy depresyjne.

Często mężczyźni odczuwają stratę bardzo intensywnie, jednak stereotypy i oczekiwania społeczne skłaniają ich do „trzymania się” i skupienia na wspieraniu partnerki. Z tego powodu częściej tłumią emocje, szukając ucieczki w pracy, alkoholu, sporcie lub izolacji.

Żałoba po utracie okołoporodowej

Każda strata uruchamia proces żałoby – naturalnego stanu adaptacji do nowej, trudnej sytuacji. Żałoba to stopniowy powrót do równowagi emocjonalnej, odzyskiwanie poczucia kontroli i oswajanie smutku.

Czas trwania żałoby: po poronieniu może trwać do około roku, a po śmierci dziecka już narodzonego – nawet do dwóch lat (czasami dłużej).
Żałoba przewlekła: gdy objawy utrzymują się dłużej niż rok i utrudniają codzienne funkcjonowanie, mówimy o żałobie przewlekłej.

W takich sytuacjach warto zasięgnąć pomocy specjalisty, który wskaże odpowiednie formy wsparcia.

Objawy, które mogą niepokoić

Depresja:

zaburzenia snu, brak apetytu i energii;
dolegliwości somatyczne (bóle głowy, brzucha);
uczucie oderwania od rzeczywistości;
smutek, gniew, poczucie winy, wstyd;
wycofanie społeczne, myśli o śmierci, myśli i plany samobójcze.

Zespół stresu pourazowego po poronieniu (PTSD):
Dotyczy nawet 40% kobiet po stracie okołoporodowej. Do kluczowych objawów należą:

zaburzenia snu i koszmary senne;
natrętne myśli i wspomnienia (flashbacki);
niepokój i smutek;
unikanie kontaktów międzyludzkich.

Jak wspierać osieroconych rodziców?

Uznanie straty – pierwszy krok do wsparcia

Dla rodziców, którzy stracili dziecko – niezależnie od momentu ciąży – kluczowe znaczenie ma uznanie ich straty przez otoczenie. Ważne jest, by ich ból emocjonalny został usłyszany, zauważony i uszanowany. Możliwość rozmowy o przeżywanym doświadczeniu często daje więcej niż jakiekolwiek słowa pocieszenia.

Unikanie tematu, przemilczanie go czy traktowanie jako tabu może prowadzić do wycofania się osieroconych rodziców i pogłębiać ich poczucie osamotnienia oraz kryzys emocjonalny.

Czego potrzebują rodzice po stracie?

Rodzice po utracie dziecka nie oczekują rad czy gotowych rozwiązań. Potrzebują mądrej obecności, gotowości do słuchania i zwykłego „bycia obok” – nawet w milczeniu.

W pierwszych tygodniach po stracie pomocne może być również praktyczne wsparcie – takie jak:

zrobienie zakupów,
ugotowanie obiadu,
zawiezienie do lekarza,
pomoc w codziennych obowiązkach.

Te proste gesty mogą mieć ogromne znaczenie dla osoby pogrążonej w żałobie.

Wspierające komunikaty nie muszą być idealne – ważne, by były szczere i płynęły z empatii tj.:

„Nie wiem, co powiedzieć, ale jesteś dla mnie ważna/ważny i chcę przy tobie być.”
„Powiedz mi, co się z tobą dzieje, jeśli masz siłę.”
„Przykro mi.”
„Widzę, że jest ci bardzo trudno.”
„Jestem tutaj dla ciebie.”
„Czy jest coś, o czym chciałabyś/chciałbyś porozmawiać?”
„Czego teraz potrzebujesz?”
„Przejdziemy przez to razem.”

Czego nie mówić?

Nawet osoby o dobrych intencjach mogą nieświadomie ranić osieroconych rodziców. Pewne sformułowania – choć wypowiadane z chęcią pocieszenia – mogą umniejszać ich ból lub sugerować, że „powinni już sobie poradzić”. Należy unikać takich zdań jak:

„Jesteście młodzi, jeszcze będziecie mieć dzieci.”
„Dobrze, że to się stało teraz, a nie po porodzie.”
„To był dopiero początek ciąży, to nie było jeszcze dziecko.”
„Takie rzeczy się zdarzają, to tylko statystyka.”
„Minął już miesiąc/dwa – czas wrócić do pracy i normalnego życia.”

Największym wsparciem dla rodziców po stracie dziecka jest uważna obecność, akceptacja ich emocji i gotowość do towarzyszenia im w żałobie, bez oceniania, pośpieszania czy unikania tematu.

Nie trzeba mówić wiele – czasem wystarczy być.

Katolicki Ośrodek Adopcyjny

przy Caritas Diecezji Radomskiej